Het Geheugen

Wij zijn ons geheugen,’ volgens Douwe Draaisma. ‘Ons geheugen vormt namelijk de basis van ons zelfbeeld en onze relaties maar onze herinneringen zijn geen vaststaande feiten.’ Dit raakt direct aan het werk van GGz-professionals: van het afnemen van de anamnese tot het opstellen van een verslag tot het behandelen van trauma. Hoe schatten we dit op waarde als het geheugen onbetrouwbaar is?

Tijdens het symposium op 15 mei onderzoeken we de wetenschappelijke, neurologische en zelfs de technologische aspecten van het geheugen en vertalen we deze inzichten naar praktische toepassingen in de klinische praktijk.

We starten met een blik op de werking van het geheugen. Hoe ontstaan vervormingen in herinneringen? Wat betekent dit voor de biografie en hoe beïnvloeden onze eigen herinneringen de therapie? Ook kijken we in de toekomst want wat als AI-verslagen andere bevindingen tonen dan wat u zich herinnert of het moment zich aankondigt dat u als behandelaar overweegt te stoppen door geheugenproblemen?

Trauma en emotioneel geheugen krijgen speciale aandacht. Zo zijn herinneringen aan traumatische gebeurtenissen vaak instabiel en gekleurd door emotionele lading. Hoe werkt deze plasticiteit, en wat betekent dit voor therapieën gericht op verwerking? Daarnaast behandelen we de impact van neurologische aandoeningen zoals niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en het onderscheid tussen ouderdomsvergeetachtigheid en Mild Cognitive Impairment. Ook de relatie tussen geheugen en stemmingsstoornissen zoals depressie komt aan bod.

Kortom, een programma om u te herinneren!

Klik op de presentatietitel voor meer informatie

09:00 – 09:30 uur

Ontvangst en registratie

09:30 – 09:45 uur

Het geheugen anno nu – dr. Moniek Thunnissen & dr. Renée Visser (dagvoorzitters)

09:45 – 10:25 uur

Wat we over vergeten moeten weten– prof. dr. Douwe Draaisma

Aan de hand van empirisch materiaal wordt getoond dat herinneringen aan de jeugd door verschuivingen in interpretatie op latere leeftijd een andere betekenis kunnen krijgen. Dit is een belangrijke kanttekening bij de betrouwbaarheid van de anamnese en het opnemen van de biografie tijdens de intake.
Een tweede thema dat aan bod komt is de herleving van traumatische herinneringen bij patiënten op leeftijd. Traditioneel wordt dit in verband gebracht met pensionering, afnemende geestelijke weerbaarheid, etc., maar levert het zogeheten ‘reminiscentie-effect’ een deel van de verklaring?

10:25 – 11:05 uur

Stabiliteit versus plasticiteit van emotioneel geheugen – dr. Renée Visser

Emotioneel geheugen speelt een belangrijke rol in ons leven en kan zowel beschermend als problematisch zijn, bijvoorbeeld in PTSS of depressie. Onderzoek toont aan dat geheugen kneedbaar is en direct na het ophalen kan worden beïnvloed, bijvoorbeeld door middel van farmacologische manipulaties. Dit biedt therapeutische mogelijkheden, maar de vertaling naar de praktijk is uitdagend. Cruciale vragen zijn welke aspecten van geheugen we kunnen – en wíllen – veranderen, en hoe specifiek de verandering van autobiografische herinneringen zich verhoudt tot ons zelfbeeld.

11:05 – 11:30 uur

Koffiepauze

11:30 – 12:10 uur

Trauma – prof. dr. Trudy Mooren

In haar bijdrage gaat Trudy Mooren in op de verschillende traumagerichte methodieken die als uitgangspunt hebben traumatische herinneringen te bewerken. Zij bespreekt de bewijslast en vragen die nog niet zijn beantwoord. Zij beroept zich op de patiëntenzorg, zowel als onderzoek onder diverse groepen mensen die aan ingrijpende ervaringen zijn blootgesteld, vroeg of later in hun leven. Zij betrekt hierbij het onderzoek onder de naoorlogse generatie – volwassenen die zelf geen oorlogservaringen hebben opgedaan, maar – soms – intrusies hebben die gerelateerd zijn aan de oorlogservaringen van hun ouders.

12:10 – 12:50 uur

Niet aangeboren hersenletsel – dr. Nikita Frankenmolen

Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) komt veel voor in alle lagen van de samenleving, en kom je dus ook tegen in verschillende GGZ-settingen. In deze presentatie gaan we in op wat de impact kan zijn van NAH op het functioneren van het geheugen. Wanneer spreken we echt van een geheugenstoornis en hoe uit dat zich? En wat betekent dat voor het leervermogen? Daarbij zien we verschillende uitingsvormen, waarbij de ene persoon ondanks een geheugenstoornis nog goed kan functioneren en de ander veel beperkingen ervaart. We staan stil bij verschillende leerniveaus waarop iemand kan functioneren en hoe je met verschillende interventies en technieken kunt aansluiten op het juiste leerniveau om de (GGZ)-behandeling effectiever te maken.

12:50 – 13:50 uur

Lunch

13:50 – 14:10 uur

De Geur van Ongewenste Herinneringen (n.b. intermezzo in het Engels) – Linos Vossoughi

Onderzoek toont aan dat geur een unieke verbinding heeft met emotionele herinneringen, mogelijk omdat het rechtstreeks verbinding maakt met gebieden in de hersenen die zich bezighouden met emoties en geheugen, zoals de amygdala en de hippocampus. Dit is de reden waarom bepaalde geuren die verband houden met een traumatische gebeurtenis, bij mensen die trauma hebben ervaren, intrusieve herinneringen of flashbacks kunnen oproepen. In onze studie hadden we als doel te onderzoeken of het koppelen van specifieke geuren aan negatieve video’s (die bekend staan om het oproepen van intrusieve herinneringen) zou leiden tot het opnieuw opkomen van die herinneringen wanneer deelnemers later dezelfde geuren tegenkwamen. We onderzochten ook of dit effect varieert met de context door de geuren zowel in laboratorium- als in real-life omgevingen te presenteren.

14:10 – 14:50 uur

Het kwetsbare geheugen – lastig en vervelend, maar niet altijd reden tot bezorgdheid – prof. dr. Rudolf Ponds

Dementie is de laatste jaren steeds nadrukkelijk in beeld in de media. Het wordt enerzijds genormaliseerd als een veel voorkomend ziektebeeld waarbij maatschappelijke betrokkenheid belangrijk wordt gevonden. Anderzijds wordt het ook geproblematiseerd als een bijna onbeheersbare vraag aan zorgsysteem bij de toenemende vergrijzing en tevens als een grote belasting voor patiënt en omgeving. Ook is er een sterke aansporing voor een vroege diagnose van dementie, zodat in een zo vroeg mogelijk stadium een medische behandeling kan worden gestart, ook al is de curatieve waarde van deze behandelingen nog heel beperkt. Tenslotte wordt ‘cognitieve vitaliteit’ steeds belangrijker gevonden om verschillende redenen. De oudere van nu is veel actiever en maatschappelijk betrokken en moet zich ook verhouden tot de toenemende digitalisering in de maatschappij. Al met al is er dus veel reden scherp te blijven op je geheugen en waar mogelijk dit zelfs actief te trainen. Maar dit heeft een keerzijde; het kan leiden tot juist te veel focus op het geheugen en daarmee geheugenklachten in de hand werken en de bezorgdheid versterken. Tegenwoordig is hier zelfs al een medische diagnose voor:’functionele cognitieve stoornis’. In deze bijdrage zal uiteengezet worden wat nu de ‘gulden middenweg’ is als het gaat over geheugenfitheid en veroudering.

14:50 – 15:20 uur

Theepauze

15:20 – 16:00 uur

Optimaal geheugen – prof. dr. Katinka Dijkstra

Een fascinerende invalshoek voor onderzoek naar geheugen is hoe wij het geheugen kunnen optimaliseren. Belangrijke vragen hierbij zijn: Welke factoren dragen bij aan een snellere toegankelijkheid van persoonlijke herinneringen uit het verleden? Welke onderdelen uit een trainingsprogramma kunnen het bijdragen aan een betere weerbaarheid tegen storende prikkels en taakwisselingen op de werkplek? In deze presentatie worden inzichten uit onderzoek gedeeld die relevant zijn voor deze vragen en hoe het lichaam en trainingselementen van belang zijn voor het optimaliseren van geheugenfunctie. Deze inzichten kunnen ons helpen om interventies te ontwikkelen en testen die de cognitieve veerkracht verhogen.

16:00 – 16:40 uur

Over de datum: Wanneer wordt het tijd om te stoppen? – dr. Moniek Thunnissen

Met de huidige krapte op de arbeidsmarkt zijn instellingen maar wat blij als behandelaars (psychiaters, psychologen en psychotherapeuten) langer door willen werken dan hun pensioengerechtigde leeftijd. Er valt ook iets voor te zeggen: voor een behandelaar in de ggz zijn ervaring en expertise belangrijke kwaliteiten. Er zijn veel voorbeelden van professionals, zowel binnen als buiten de ggz, die tot op hoge leeftijd op een productieve en kwalitatief hoogstaande manier werkzaam bleven. Anderzijds zijn er ook voorbeelden van professionals die te lang doorwerkten, gingen disfunctioneren, bijvoorbeeld door geheugenproblemen, waarbij hun collega’s schromen om hen feedback te geven.
Flexibiliteit en ‘bijblijven’ zijn twee aspecten die van belang zijn of behandelaars nog op het gewenste niveau kunnen functioneren. Hoe zorg je als ouder wordende professional dat je deze kwaliteiten op peil houdt? En lukt het nog wel om bij te blijven nu allerlei ontwikkelingen bijvoorbeeld met AI, zo snel gaan? En een belangrijke vraag: wie bepaalt eigenlijk of je ‘over de datum bent’?
Al deze onderwerpen komen aan bod, waarbij het focus is: de ouder wordende professional in de ggz.

16:40 – 17:00 uur

Onthouden voor de dag van morgen – dr. Moniek Thunnissen & dr. Renée Visser (dagvoorzitters)

Accreditatie voor het live programma is toegekend door:

NVvP voor psychiaters met 6 punten;
NVP voor psychotherapeuten met 6 punten;
FGzPt voor klinisch (neuro)psychologen met 6 punten;
NIP voor eerstelijnspsychologen met 6 punten.

Prof. dr. Katinka Dijkstra
is als hoogleraar verbonden aan team Brein & Cognitie bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Haar onderzoek richt zich onder andere op het beter toegankelijk maken van herinneringen uit het verleden en het training van aandacht- en geheugenfuncties bij werknemers.

Prof. dr. Douwe Draaisma
em. hoogleraar geschiedenis van de psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voor het thema geheugen relevante publicaties: Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt (2001), De heimweefabriek (2008), Als mijn geheugen me niet bedriegt (2016) en De man die zijn hoofd verloor (2022).

Dr. Nikita Frankenmolen
is als klinisch neuropsycholoog en onderzoeker werkzaam bij Klimmendaal Revalidatiespecialisten waar zij werkt met mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Ze is gepromoveerd op geheugenstrategiegebruik en geheugentraining bij ouderen, en doet momenteel onderzoek binnen de onderzoekslijn Cognitieve Revalidatie van Klimmendaal in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen.

Prof. dr. Trudy Mooren
is als klinisch psycholoog en bijzonder hoogleraar betrokken bij onderzoek en onderwijs op gebied van psychotraumatologie. Zij houdt zich bezig met onderzoek naar de gevolgen van individuele traumatisering op de onmiddellijke sociale omgeving en vice versa. Daarnaast werkt zij als klinisch psycholoog bij ARQ Centrum ’45 .

Prof. dr. Rudolf Ponds
is als klinisch neuropsycholoog werkzaam op de afdeling Medische Psychologie aan het Amsterdam UMC waar hij tevens betrokken is bij het Alzheimer Centrum Amsterdam als supervisor neuropsychologie op de Geheugenpoli. Zijn promotieonderzoek richtte zich op de betekenis van geheugenklachten op oudere leeftijd.

Dr. Moniek Thunnissen (dagvoorzitter)
is psychiater (niet praktiserend) en psychotherapeut, gespecialiseerd in systeemtherapie, groepspsychotherapie en transactionele analyse (TA-psychotherapie), zelfstandig gevestigd in Bergen op Zoom.

Dr. Renée M. Visser (dagvoorzitter)
is universitair docent op de afdeling Klinische Psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Zij doet experimenteel onderzoek naar de vorming en verandering van emotioneel geheugen.

Linos Vossoughi
is een PhD-kandidaat in de Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich op de rol van intrusies in psychopathologie, met een bijzondere focus op hun temporele oriëntatie en hun relatie tot andere symptomen.

Opgenomen

Opgenomen zonder accreditatie

€ 250,-

De presentaties worden tijdens het symposium opgenomen en u kunt zich nu alvast inschrijven om deze video te ontvangen. U ontvangt dan binnen twee werkdagen na afloop van de bijeenkomst de kijklink. Via deze link kunt u de video direct bekijken waarbij u deze kunt pauzeren en terugspoelen. Let wel: er is voor deze video geen accreditatie aangevraagd.

Wiegerinck Continue Educatie is geregistreerd bij het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs (CRKBO). Hierdoor voldoen we aan de kwaliteitscode van onderwijsinstellingen en kunnen we onze nascholingen btw-vrij aanbieden.

Inschrijving
U kunt zich inschrijven via de website en ontvangt binnen 2 werkdagen een bevestiging.

Datum
Donderdag 15 mei 2025

Locatie
KNAW, Amsterdam en Online

Betaling
U kunt kiezen voor een betaling per iDeal of een bankoverschrijving. Bij betaling per bank geldt een administratiebijdrage van € 15 en een betaaltermijn van maximaal 21 dagen. Indien de betaaltermijn wordt overschreden wordt er een toeslag van € 45 in rekening gebracht.

Annulering
Indien u binnen de wettelijke bedenktijd van 14 dagen afziet van uw deelname, kunt u dit per e-mail aan ons doorgeven. Na ontvangst van uw e-mail restitueren wij het betaalde bedrag, minus €15 administratiekosten. Na de wettelijke bedenktijd of als de nascholing reeds is aangevangen, bent u het volledige bedrag verschuldigd en kan er geen restitutie plaatsvinden. Eventueel kan een collega uw plaats innemen.

€250,00

Selecteer deelname: Niets geselecteerd

More options

Wissen